اوقات با بركت‏

 حضرت على(ع) در وصیت خود به بستگان و تمام كسانى كه توصیه آن امام بدانها مى‏رسد، فرموده‏اند: «اوصیكما و جمیع ولدى و اهلى و من بلغه كتابى بتقوى اللّه و نظم امركم؛(1) من شما را و تمام فرزندان و خاندانم و كسانى را كه این وصیت نامه به آنان خواهد رسید به پرهیزگارى و نظم امور خودتان وصیت مى‏كنم.»

امام خمینى كه در نسب و سیره، وارث راستین انبیاء و اولیاء بود این دو توصیه امیرالمؤمنین (ع) را به تمام معنا در زندگى فردى،اجتماعى، سیاسى، علمى و آموزشى خود به نحو احسن پیاده كرد و براى تمامى ساعات شبانه روز خویش برنامه‏اى خاص داشت. مطالعه، عبادت، دعا و نیایش، ملاقات‏ها، رسیدگى به امور مسلمانان جهان، استراحت، اوقات فراغت، امور شخصى و خانوادگى، ارتباط با شخصیتها، حالات عاطفى و برخوردهاى خانوادگى همه برنامه ریزى شده و زمانى روشن و معین داشتند و همین استفاده صحیح و اصولى و حساب شده از اوقات موجب گردیده بود كه امام از تمامى لحظه‏هاى عمر پربركت خویش به نحو شایسته‏اى بهره گیرند. حضرت على(ع) فرموده‏اند: «للمتّقى ثلاث علاماتٍ: اخلاص العمل و قصر الامل و اغتنام المهل؛(2) پرهیزگار سه نشان دارد: اخلاص در عمل، كوتاهى در آرزو و بهره گرفتن از فرصت‏هاى پیش آمده.» و نیز آن امام متقین متذكر گردیده‏اند: «الفرصة تمرّ مرّ السّحاب فانتهزوا فرص الخیر؛(3) فرصت همچون ابر مى‏گذرد پس فرصت‏هاى خوب را غنیمت شمارید.» از آنجا كه امام این دستورالعمل‏هاى ارزشمند را نصب العین خویش قرار داد در كار و تلاش هرگز خستگى را ملاقات نمى‏كردند و همواره مى‏كوشیدند تا انبوهى از فعالیت‏ها با نظم و تدبیر و در فرصت‏هاى مقتضى انجام پذیرد، از این جهت هیچ مسئله‏اى را مشكل نمى‏دیدند و تمامى دشوارى‏ها به نظرشان آسان مى‏آمد. كسى نشنیده است كه ایشان بگوید چنان برنامه‏اى دچار صعوبت بوده و نمى‏توان آن را انجام داد البته در برابر مشكلات ضمن اندیشه و تفكر براى گره‏گشایى آنها، با بصیرت كامل به خداوند توكّل داشتند و مدام مى‏گفتند: چیزى نیست ان شاء اللّه بر طرف مى‏گردد.(4)

گام‏هاى منظم‏

امام مقید بودند سرساعت مقرر از بستر خواب یا استراحت بلند شوند و به امور مربوطه رسیدگى كنند. دقت داشتند در وقت معین غذا بخورند یا بخوابند. اگر كارى داشتند یا با فردى قرارى مى‏گذاشتند به هیچ عنوان زمان وعده را به عقب یا جلو نمى‏افكندند. آن قدر دقیق و منظم بودند كه اگر واقعاً بنا بود براى صرف غذا بیایند با پنج دقیقه تأخیر، اهل خانه نگران مى‏شدند و با خود نجوا مى‏نمودند آیا دلیل تأخیر آقا چه بوده است؟ همه بى اختیار چشم‏ها را متوجه اتاق محل اقامت امام مى‏نمودند تا دلیل این دیر كردن را كشف كنند آن وقت مشاهده مى‏نمودند به عنوان نمونه كسى خدمتشان رسیده و سؤالى از ایشان كرده‏اند كه امام براى پاسخگویى لحظاتى با تأخیر رسیده‏اند.(5)

از آن ساعت كه امام از بستر خواب بر مى‏خاستند هیچ وقت بدون آینده نگرى و بى برنامه زندگى نكردند. اطرافیان نیز بر اساس دقت و نظم امام، برنامه‏هاى خود را منظم مى‏نمودند و مى‏دانستند چه موقعى نزد آقا بروند، خود را مهیّا مى‏نمودند كه درست زمان استراحت آقا ایشان را زیارت كنند. به هیچ عنوان اجازه نداشتند هنگام عبادت، مطالعه و امور دیگر به محضر امام بروند. امام در آن موقع مقید بودند حدود بیست دقیقه قدم بزنند و این ورزش را هنگام صبح و عصر انجام مى‏دادند. در این هنگام افراد مى‏توانستند نزد امام بروند سؤالى بكنند، جوابى بشنوند و احوال ایشان را جویا شوند.(6)

پیاده روى و قدم زدن امام مشهور است و از ایّام نوجوانى آن را ترك نكرده‏اند، در دوران جوانى اغلب روزها همراه دوستان قدم زنان به سوى باغ‏هاى اطراف قم مى‏رفتند و ضمن تفریح سالم و نشاط بخش و مشاهده طراوت و سرسبزى طبیعت و شكوفایى گیاهان، با یكدیگر مباحثه مى‏كردند. بیشتر ایام تا بعدازظهر بیرون بودند و از هواى باز و سالم استفاده مى‏نمودند. در ایام جوانى بین طلبه‏ها و دیگر اقشار رواج یافته بود كه حاج آقا روح اللّه هر روز صبح زود بعد از اقامه نماز و تعقیبات تا طلوع آفتاب جنب خانه خود یا در زمین‏هاى پشت باغ مشغول قدم زدن هستند. خانه امام در محله یخچال قاضى قم واقع بود كه در مجاورت آن باغ انار و انجیر قرار داشت.

ایشان پس از كسب اجازه از صاحب باغ در فصول تابستان و زمستان صبح‏ها در این باغ و زمین هموار بعد از آن تا طلوع خورشید قدم مى‏زد.(7)

امام در هنگام انجام همین فعالیت به ظاهر جزئى و كم اهمیت چندین كار دیگر را انجام مى‏دادند: به سلامتى خود فكر مى‏كردند، تجدید قوا مى‏نمودند، برخى روزنامه‏ها و جراید را از نظر مى‏گذرانیدند، ذكر مى‏گفتند و براى برخى امور اندیشه نموده و برنامه ریزى مى‏كردند.

یكى از اشخاصى كه در نجف اشرف با امام در ارتباط بود از نظر وضع مزاجى دچار مشكلاتى شد و به كوشش عده‏اى از دوستان براى معالجه به انگلستان رفت. دكتر معالج پس از بررسى‏هاى لازم گفت وى بیمارى خاصى ندارد امّا به دلیل مطالعه زیاد دچار فشار روانى و مغزى زیادى شده و این عارضه بر اندام‏هاى دیگر چون قلب، ریه، كبد، استخوان و... اثر منفى گذاشته است. ذهن و فكر هم استراحت مى‏خواهد و چون این امكان برایش فراهم نگردد كار دیگر اعضاء را دچار اختلال مى‏كند. بهتر است كمتر كار فكرى كنید و هر روز پیاده روى بنمائید. هرچه قدر بیشتر راه بروید، حالتان مساعد شده و سلامتى خود را زودتر باز مى‏یابید. وى مى‏گوید چون به نجف رفتم و این ماجرا را براى امام بیان كردم ایشان نحوه تشخیص پزشك و شیوه درمان او را، تحسین نمودند و گفتند بسیار خوب است چون نظرشان را جویا شدم، پرسیدم آقا شما حاضرید صبح‏ها در خدمتتان باشم و با هم راه برویم؟ فرمودند: كار خوبى است گفتم: پس اجازه مى‏دهید فردا ماشین بیاورم؟ فرمودند صبر كنید فردا به شما مى‏گویم: فردا شب كه خدمتشان رفتم، فرمودند من قدم زدن را آغاز كرده‏ام، پرسیدم كجا؟ جواب دادند: روى پشت منزل محل اقامت و آنجا روزى نیم ساعت پیاده روى مى‏كنم! این ماجرا مربوط به سه دهه قبل است و چون ایشان به پاریس رفتند این روش را قطع نكردند. آیة اللّه اشراقى(ره) گفته است: به آقا گفتیم پلیس فرانسه ناراحت است و نگران آن هستند كه مبادا در هنگام قدم زدن شما نتوانند امنیت لازم را برایتان فراهم سازند. امام فرمودند: آنها به وظیفه خود عمل كنند و من هم كارم را انجام مى‏دهم و دست از برنامه روزانه قدم زدن خود برنداشتند.(9) یكى از نویسندگان معاصر مى‏گوید هنگامى كه امام دچار ناراحتى قلبى شدند و ایشان را از قم به تهران آوردند و در بیمارستان قلب بسترى كردند، روزى امام از پنجره به زمین پوشیده از برف بیمارستان نگریستند و گفتند اگر پزشك اجازه مى‏داد مى‏خواستم قدرى روى این برف‏ها راه بروم. اصرار امام را بر پیاده روى مى‏دانستم ولى چون در سال 1347 ه.ش به نجف رفتم و خدمت ایشان رسیدم مشاهده كردم حیاط خانه ایشان بیش از بیست متر مربع مساحت ندارد چگونه امام در آن فضاى كوچك در چنین هواى گرمى به قدم زدن مى‏پردازد تا آن كه متوجه شدم براى عملى شدن این برنامه از پشت بام استفاده مى‏كنند.(10) البته سقف بام‏هاى نجف به گونه ‏اى ساخته شده كه به خانه‏هاى مجاور راه ندارد، زیرا اطرافش دیوار است. معمولاً برخى دعاها را در اوقاتى كه قدم مى‏زدند مى‏خواندند و لعن و سلام زیارت عاشورا را در این حال زمزمه مى‏نمودند.

پى‏نوشت‏ها:

1. نهج البلاغه، نامه 47.

2. غررالحكم و درالكلم، حدیث 737.

3. نهج البلاغه، حكمت 21.

4. روزنامه اطلاعات، شماره 21745.

5. پابه پاى آفتاب، ج 1، ص 115.

6. مجله سروش، شماره 476.

7. امام خمینى در آیینه خاطره‏ها، على دوانى، ص 56.

8. مجله پاسدار اسلام، شماره 24، آذر 1362، خاطرات محمد بروجردى، ص 61.

9. پابه پاى آفتاب، ج 3، ص 264 - 263.

10. امام خمینى در آینه خاطره‏ها، ص 57 - 56.

منبع پاسدار اسلام >> شماره ( 282 ) نویسنده : غلامرضا گلى زواره‏